Hipoplazja szkliwa – czym jest i skąd się bierze?
Hipoplazja szkliwa, nazywana niedorozwojem szkliwa jest zaburzeniem, które może dotykać zarówno osoby dorosłe, jak i dzieci, obejmować zęby stałe, ale też mleczne. Bywa wrodzona bądź nabyta. Konsekwencje niedorozwoju szkliwa bywają bardzo poważne nie tylko dla zębów. Niezależnie od przyczyny występowania hipoplazji szkliwa, koniecznie trzeba ją leczyć w gabinecie stomatologicznym.
Co to jest hipoplazja szkliwa?
O hipoplazji szkliwa mówimy wówczas, gdy następuje ubytek w rozwoju tkanki twardej zęba (czyli szkliwa). Ma to negatywny wpływ na zęby, gdyż osłabia ich odporność na szkodliwe warunki. Zęby zostają pozbawione prawidłowego poziomu ochrony przed wpływem niekorzystnych czynników zewnętrznych. Niedorozwój szkliwa powoduje większą wrażliwość zębów na bodźce (termiczne, chemiczne) i działanie bakterii chorobotwórczych. Hipoplazja szkliwa co prawda zdecydowanie częściej dotyczy zębów stałych, ale obserwuje się ją też niekiedy na mleczakach. Wyróżnia się trzy rodzaje hipoplazji szkliwa. Pierwsza, to dołki (pojedyncze, płytkie, rozrzucone). Druga, to bruzdy (pojedyncze, wąskie). Trzecia, to częściowy lub całkowity brak szkliwa.
Niedorozwój szkliwa w zębach stałych – przyczyny
Wiele może być przyczyn pojawienia się hipoplazji szkliwa. Do jej wystąpienia przyczyniają się zarówno czynniki genetyczne, wady zgryzu, dieta uboga w witaminy (C, D, A, K) i makroelementy ( jak wapń, fosfor, magnez, fluor) oraz kłopoty z wchłanianiem tych składników, jak i choroby przyzębia a także niektóre choroby układu pokarmowego (np. refluks żołądkowy). Wśród przyczyn niedorozwoju szkliwa wymienia się też czynniki związane ze środowiskiem, choroby matki w czasie ciąży, przedwczesny poród.
Szkliwo zębów uszkadza zbyt częste i agresywne szczotkowanie zębów, nadmiar kwaśnych produktów w diecie (takich jak cytrusy, słodkie napoje gazowane, soki owocowe, wino, kawa), bruksizm (mimowolne zgrzytanie zębami), nieumiejętne posługiwanie się nicią dentystyczną).
Niedorozwój szkliwa u dzieci
U dzieci hipoplazja szkliwa nie jest zbyt częsta, ale jednak też występuje. Warto podkreślić, że proces mineralizacji tkanek twardych zęba następuje jeszcze przed urodzeniem, w życiu płodowym. Organizm matki ochrania rozwijające się dziecko i wyrównuje wszelkie niedobory. Hipoplazja szkliwa u dzieci pojawia się najczęściej w pierwszym roku życia. Powodem bywają niedobory witamin A, K, D, minerałów (fluor, wapń, fosfor, magnez, żelazo). Do rozwoju tego schorzenia u dzieci mogą się też przyczynić choroby wieku dziecięcego ( jak odra, płonica, różyczka, wietrzna ospa), zaburzenia endokrynologiczne (choroby przytarczyc, trzustki, tarczycy, nadnerczy, grasicy).
Hipoplazja szkliwa – objawy
Objawy niedorozwoju szkliwa bywają na pierwszy rzut oka zupełnie niewidoczne. Szkliwo w początkowej fazie choroby jest znacznie cieńsze, ale tego nie można zauważyć. Pierwszym widocznym objawem niedorozwoju szkliwa są plamki o różnym zabarwieniu. Zmiany mogą być białe bądź brunatne. Bywają gęsto rozłożone, niekiedy mają układ w linii prostej. Zmienia się też kształt zębów – korony ulegają zniekształceniu, robią się cylindryczne albo stożkowate. Na powierzchni zębów tworzą się bruzdy, fałdy, zagłębienia. Zęby stają się nie tylko matowe, ale też wyraźnie cieńsze, nawet wręcz przezroczyste. Niekiedy przy hipoplazji szkliwa zaburzony zostaje zgryz chorego, bo osłabionym zębom brakuje punktów stycznych.
Jak wygląda ząb bez szkliwa?
Hipoplazja szkliwa będąca jednym z defektów rozwojowych szkliwa może mieć różny stopień nasilenia. Czasami mamy do czynienia z częściowym brakiem szkliwa na zębach. Najbardziej ekstremalną postacią hipoplazji szkliwa jest aplazja szkliwa, czyli całkowity brak szkliwa na zębach. Ząb całkowicie pozbawiony twardej tkanki ma jednolity żółto-brunatny kolor, który w rzeczywistości jest kolorem zębiny pozbawionej jakiejkolwiek ochrony.
Leczenie hipoplazji szkliwa
Leczenie hipoplazji szkliwa zębowego zależy od zaawansowania choroby i specyfiki defektów rozwojowych szkliwa. O doborze terapii decyduje stomatolog. Gdy mamy do czynienia z niewielkimi zmianami (małe linijne dołki, punktowe plamki) stosuje się uzupełnianie ich kompozytem. Zalecane jest wykorzystywanie materiałów z wysoką zawartością fluoru (po to, by zmniejszyć nadmierną wrażliwość zębów z hipoplazją szkliwa na czynniki termiczne). Korzystnie też zadziałają takie profilaktyczne zabiegi, jak lakowanie, czy fluoryzacja zębów w gabinecie stomatologa. Gdy defekty rozwojowe szkliwa i zmiany w wyglądzie uzębienia są bardzo widoczne, zalecane jest profesjonalne wybielanie przebarwień czy licówki z kompozytu lub porcelany. Jeśli przyczyną hipoplazji jest nieprawidłowy zgryz w ramach leczenia hipoplazji szkliwa konieczne będzie leczenie ortodontyczne.
Istotnym elementem leczenia hipoplazji szkliwa jest skrupulatne przestrzeganie zasad pielęgnacji jamy ustnej. Trzeba starannie dobierać środki do pielęgnacji, najlepiej w konsultacji ze stomatologiem. Zalecane są szczoteczki do mycia zębów z miękkim włosiem, pasty z fluorem i płyny do płukania z zawartością fluoru. Wszystko po to, by wzmacniać szkliwo. Wskazana jest specjalna dieta z jak najmniejszą ilością cukru (cukier przyczynia się do rozwoju próchnicy).
Niedobór szkliwa a choroby przyzębia
Choroby przyzębia, czyli dotyczące dziąseł (m.in. zapalenie dziąseł, zapalenie przyzębia zwane paradontozą) mogą być jednym z czynników zwiększających ryzyko pojawienia się objawów niedorozwoju szkliwa. Czynnikiem prowadzącym do zapalenia przyzębia i innych chorób dziąseł jest z kolei obecność płytki nazębnej. Z drugiej strony, defekty rozwojowe szkliwa wywołują nadwrażliwość, która zazwyczaj powoduje, że pacjenci unikają szczotkowania wrażliwych miejsc. To sprzyja odkładaniu się płytki nazębnej i tym samym stanom zapalnym przyzębia. Mamy więc do czynienia z błędnym kołem. Zęby nadwrażliwe zwykle posiadają starte bądź uszkodzone szkliwo. Niekiedy nawet całkowicie brakuje szkliwa na takich zębach. Dlatego zarówno niedobory szkliwa, jak i choroby przyzębia trzeba leczyć.
